Stomat "Nosta storia y nosta jënt" – Nr. 6

Data

10 de mei 2020

Galaria retrac

Grandeza scritura

riduci dimensione font aumenta la dimensione del font

Social

FacebookTwitterGoogle Bookmarks
I imparun de nü y renfrescun nostes conescënzes te nostes ciases y families cun aurela cörta y n passatëmp plajor. Les respostes gnará publicades tla ediziun de La Usc di Ladins te otedé y ince sön chësc sit www.lausc.it – olache le jüch jará inant cun le Stomat nr. 7
Les domandes nöies dl Quiz Nr. 6
1) Che é pa Dolasila?
2) Olá él pa tla Val Badia la "Ciacia dl Vësco"?
3) Olá é pa le Lech Lalunch?
4) Ci artist dla Val Badia é pa conesciü sura döt le monn, y olá vírel pa?
5) Tan fej pa fora na lera?
6) Cal é pa le maiú comun tla Val Badia?
7) Ci poet á pa scrit le liber "La tornedöra"?
8) Ciodí díjon pa a n post Pantansaré?
9) Da can incá vëgnel pa fora le "Calënder Ladin"?
10) Ciodí díjon pa "lëgns da furn"?

Les respostes dla Rubrica dl Stomat Nr. 5, publicada dan otedé
1) L’inom Iosl vëgn dant a La Pli de Mareo por la ciasa dal Möra a Curt
2) Mantignoses o  Montignoses é n predamunt ta Furcia – La Pli, nominé ti scric dl 1780
3) La maratia di armënc, ales aundles, é la zopina, na parora cunesciüda tl rumanc; chiló da nos é plö conesciüda la parora "les crepaces". La maratia ala bocia di armënc  é "la bociara"
4) Pre Martin é daite da Al Plan, olache al é sté dl 1487 na cumbatüda danter  ascioldá di aunejians y aunejians cuntra chi 70 ciavaliers sot al comane dl capitan da Redant. Le capitan aunejian é tosc sté fat fora, spo s’á i atri ciafé na burta dramada y s’un é tosc sciampá. Mareo á spo albü la pêsc, i aunejins á dé tria
5) La dra. Elena Pellegrini da Fodom manajëia les Scores Altes a La Ila, la dra. Claudia Canins da La Ila comana dla Elementara y Mesana dla Alta Valada, le dr. Heinz Videsott da Pochelin é diretur dla Elementara y Mesana dla Bassa Valada
6) Le prou da La Pli de Mareo che ê ince bun da depënje é sté siur Angel Morlang (1918 – 2005). Al á adöm a d’atri metü sö la lia "EPL–Ert por i Ladins", á dé fora tröc agn le Calënder Ladin (dal 1962 al 1994), á publiché tröpes stories, metü jö le teater "Fanes da zacan" y á scrit n valgügn romanns
7) Siur Amando Alfreider (1898 – 1941) á scrit la rima "Ciantia dai crafuns" y ince metü la melodia lapró. Siur Amando â gran pasciun por la musiga; canche  al ê a La Val capolan ál metü sö la musiga. Al ê le plö jonn de na familia de 13 mituns a Colac/Rina. L’ann 1923 âl dit Mëssa noela, pordiché â siur Alvije Pompanin d’Ampëz, sté vicar general dla diozeja dal 1933 al 1952. Le medem ann â dit Mëssa noela siur Ujöp Pizzinini a Badia y siur Edoard Maneschg a La Pli. Siur Amando ê rové curat a Ornela y al ê mort dl 1941 dal bot y ê gnü sopelí a La Pli da Fodom. A Colac él l’ann 1947 vardü  jö trëi ciases y cater majuns por gauja dl tonn
8) Pincia i díjon a n pre dlungia ciasa assighé ite da na si. A Mantëna á n lüch inom  "Pincia". A La Pli él na pincia de calogna
9) Bele l’ann 1678 gnôl a Rina istruí i mituns da pert dl mone. Tl medem frabicat êl la scora y la calonia. Le pröm mone maester che an conësc é sté Michil Castlunger (1783 – 1815)
10) Sön Rü a San Ciascian él nasciü l’ann 1789 Micurá, conesciü sciöche siur Micurá de Rü; al á metü adöm dl 1830 na gramatica dl ladin unifiché. Mort él l’ann 1847 a Desproch. L’Istitut Ladin a San Martin porta so inom y sön Rü le recorda na tofla, metüda sö dala Uniun di Maestri Ladins


Publicaziuns da inrësce deplö
Franz Pizzinini: La scola tla Val Badia y sü maestri. Trënt ,1958
Plö auturs: 650 Agn dlijia da Rina. Ploania da Rina, 1997
Alvije Comploi: Siur Amando Alfreider. Calënder Ladin, 1982
Lois Trebo: Le Gran Bracun. Uniun Maestri Ladins, 2014 
Lois Craffonara: Micurá de Rü. Ladinia nr. 18 y 19 
Lois Trebo:  Micurá de Rü. Uniun Maestri Ladins, 1999
Cianté ladin: Fanes, 1972
Franz Vittur: Cianties y rimes. Weger, 1961
Lia Rumantscha: Pledari grond tudestg - rumantsch, deutsch -  romanisch, 1993
Paul Videsott – Guntram A.Plangg: Ennebergisches Wörterbuch. Vocabolar Mareo. Schlern – Schriften Nr. 306. Desproch, 1998 

Domandes y respostes metüdes adöm da Lois Trebo