Jédole e pavàresc: doi inomes per la medema erba?

Data

26 de merz 2024

Galaria retrac

Grandeza scritura

riduci dimensione font aumenta la dimensione del font

Social

FacebookTwitterGoogle Bookmarks
Te sia rubrica "Paroles fora de crigna" Fabio Chiocchetti ne met dant de autra curiositèdes linguistiches leèdes al setor de la botanica.
Per chi che se cruzia de lessicografia, l ciamp de la botanica populèra l’é segur un di più senestres, con inomes che se sormonta e se desferenziea bendeché da paìsc a paìsc. Bon che se no auter l’é la denominazion scientifica che deida a identifichèr de che che se rejona, ma ence enlouta da spes se va encontra a costions nia sorides da fèr fora.

Coscita ge scrif Amadio Calligari a so pacont Tita Cassan, ai 8 de mé del 1893: «L’aisuda stenta a isudar, freid, sech e sarech sine dicentes, no se veid amò ne sedola ne pafares, valch mirandola, porcelins teis…» (Letres da Larcioné, p. 293). Ensoma, n’aisciuda tardiva e freida, canche la jent spetèa èrt che i pré verdeee per poder fora con vèlch roncola o feida.  

Più che «pafares», te Fascia anchecondì i disc pavàresc, ma viapura, sarà ben na rejon. Dut un, l’é na parola amò viva e viventa, più che auter te Vich e Poza: fossa chela erba èjia che per talian à inom ‘erba brusca’ o ‘acetosa’ (Rumex acetosa), per todesch Sauerampfer e per moenat spigologn, descheche aon jà vedù.

Alincontra negugn sà più da dir che che entenea Calligari con «sedola», purampò no l’é stat senester ge n vegnir sora. Don Antone Vian, da Pera, te sia gramatica del gherdena (1864) reporta belimpont fas. s̄ödola per ‘acetosa, Sauerampfer’, che aldò de sia ortografia se à da lejer zenz’auter jédola. Ence ta Penia, amò ite per i egn ’30, per Rumex acetosa vegn documentà ṣédola, apede a i mènesc (Atlant Italo-Svizer, AIS 313). Donca chesta l’era na parola amò en doura te Fascia de l’Otcent, enceben che destinèda a soraviver per n trat demò tinsom la val. Defat Hugo de Rossi, che al scomenz del Nefcent lec e copia jù i tesć de Calligari, somea piutost malsegur en cont de chest, e fazile l domana dò vèlch pacònt.

De più su La Usc stampèda de en vender ai 22 de mèrz.