La Usc di Ladins

Na sciora dala Germania ê n iade gnüda te Südtirol cun so om, n academich. Tl paisc olache ai passâ sües vacanzes, êl gnü a s’al dé l’ocajiun da cumpré dër bunmarcé na vedla scoltöra – na rapresentaziun de Santa Maria. I dui sciori s’un â tosc capí fora che chësta opera d’ert ê bindebó vedla y dessigü ince de gran valüta. Chël che la venô ê indere n paur scëmpl, che ne ti dê nia chë gran importanza y ghirâ porchël n pice prisc. I dui sciori furbi â defata odü che le paur se falâ dassënn y propi porchël odôi la gran ocajiun da s’arjigné cun püc scioldi val’ de gran valüta.
Ai jô döt contënc zoruch te süa patria, olache ai mostrâ y conscidrâ tres indô chësc afar straordinar; ai se ciafâ da düc n gran aprijamënt y forsc ince val’ invidia ascognüda. Mo bel plan – al ê cristians cherdënc – êl la cosciënza che se lasciâ adintëne. Y da dí ma bel, messâi se dé pro instësc che ai â trapolé na porsona che ne savô nia.

Do apresciapüch 30 agn ési gnüs zoruch te chësc pice paisc de Südtirol, cun na buna intenziun: ai orô ti dé zoruch al paur la scoltöra che ai â cumpré massa bunmarcé. Al ê madër n problem: an messâ impormó le ciafé. Insciö se ponsâi: che conësc pa te paisc le plü porsones? Sambëgn le ploan!
Insciö l’ái chirí sö y ti á cunté la storia, perian che al ciafass fora chësc paur. Por le ploan n’êl nia rî, deache le vedl paur passâ tres ciamó les sëres lunges da d’invern a snizlé sües "Santes Maries".
Le paur se fajô gran morvëia dla gran valüta de süa opera. Al savô pö che al ê ma ert scëmpla da paur. Por caje ti êl tomé ite da ciavé sües statues te tera y les bagné zacotan de dis. Canche al les ciavâ indô fora, ciarâres fora sciöche operes da zacan. Chëstes Maries antichisades metôl spo fora deboriada cun les atres, mo i turisć cumprâ plü ion chëres "da zacan".
"No! No! Siur ploan – dijô le paur – chësta scoltöra n’ëise nia bria da me dé zoruch. Ara é veramënter plü co paiada. Dijedi a mi cumpradus che ai ne m’á daldöt nia trapolé. Iö stá pro mia onesté. Sëgn essi forsc l’ocajiun da me fá scioldi saurisc, mo i n’á ciamó mai aprofité de valgügn."

I dui sciori se fajô gran morvëia, canche ai â aldí che le paur n’orô avëi nia. Atramënter ti jôra canche le ploan ti á cunté che la scoltöra n’â nia la gran valüta y cun ci metodes che ara ê gnüda invedlida. Le scior–academich s’aratâ indere un che conesciô bun la ert. Y sëgn messâl aldí tan dassënn che al s’â falé. La conseguënza: al ti foss cuaji salté le sënn. Plü ion essel metü n poch de scioldi sön mësa, co dé pro che al ne capî ala fin gnanca tan tröp.
Deache al n’orô nen savëi nia de chësc, s’ál consolé cun l’afermaziun: "Sce le paur ne capësc nia, spo ne ti dái gnanca nia lassura." Insciö se mintîl dant a se instës y porvâ a chësta moda da se porté zoruch a ciasa n dër tesur.
Tan de "tesurs falc" unse pa nos, deache i nes mintiun dant a nos instësc? N poet á n iade dit: "Le miú, chël mëss bindicé mintí; datrai le fejel cun n sorí." (Der Beste muss mitunter lügen; Zuweilen tut er’s mit Vergnügen). Chi che infrata sö sü tesurs tl armé de spidl de süa ilujiun, pó ma mëte ia i dër tesurs dla fede te n ater armé: tl armé olache al é n amur sinzier por la verité.

Traduziun fora dal liber "Seelsorgliche Erfahrungen in Kirche und Schule – Mit 90 Jahren blickt Josef Granruaz zurück und voraus", 2023
Le liber de siur Sepl podëise ves desćiarié debann sot ala plata dl Vinzentinum: www.vinzentinum.it/ueber-uns/service/news-und-termine/granruaz-buch
Al basta ince dé ite sot a Google "Josef Granruaz"
An le ciafa ince da cumpré pro la Ciasa edituria Weger da Porsenú