Recordon la pruma enconteda anter i Ladins dles cinch valedes de Gherdeina, dla Val Badia, de Fascia, Fodom con Col de Santa Luzia y de Ampez, sun l Jouf dl Sela, avisa ai 14 de messel dl 1946, enconteda pro chela che i passa 3000 ladins ruvés adalerch se damanova la reunificazion aministratif-teritoriala. Da la despartizion te trei provinzies y does regions, che dura purmassa da passa 70 ani, ne se àl mudé nia enfin encueicondì: i reston inant despartis aministrativamenter y politicamenter. Nience nia ne n'à muet enchin sen l Referendum di comuns de Souramont dl 2007, ence bele sté dant da passa na deseina de agn. L Di dla Unité Ladina ai 14 de messel é donca important anter les manifestazions
a livel interladin metudes a jì da la Union Generela. L fin fondamental de chest Di é y resta dagnora chel de se abiné adum anter Ladins, joegn y manco joegn, de vigni val ladina per emparé a se conesce, se scoté su l un l auter, audì les desferenzies y les semianzes linguistiches anter i idioms ladins, se confronté, rejoné scì de chestions y problematiches ladines, ma ence de ativités sozio-culturales da porté inant deberieda per l davegnì. Ma en chest ann, con la emergenza sanitara gaujeda da la pandemia che i vivon dutaurela y da meisc encà, ne n'él enfin sen nia sté meso de porté inant les manifestazions sun l program, anter chestes ence chela dl Di dla Unité Ladina che fossa jù chest iade sot al ciapel dl Convegn »1920-2020 Unité Ladina inier, encuoi y doman« y endrezé via a Reba, en colaborazion con l Istitut Cultural Ladin »Cesa de Jan«. Les manifestazions culturales é ocajions per se enconté anter Ladins, despartis – o unis – dai joufs dolomitics, ma chest ne n'é ciamó nia poscibl. I confidon tl auton, canche al é prevedù l pelegrinaje dla jent ladina a Oies (ai 19 de setember), y plu inant saràl la prejentazion de na publicazion ilustreda dl dr. Roland Verra dal titul »Una Ladinia possibile«, n tratat con consciderazions y aspec dla realté ladina dles Dolomites y idees en cont dl davegnì de nosta mendranza. L'aodanza resta donca chela de podei se enconté indó tosc duc canc!
(Milva Mussner, presidenta dl'UGLD)