La Usc di Ladins

La Provinzia autonoma de Balsan y süa autonomia sidlada diplomaticamënter danter la Talia y l’Austria é stada argomënt de ejëmpl de ressoluziun di conflic danter mendranzes te na conferënza de acompagnamënt ala gran reuniun generala dles Naziuns Unides a New York.
Inier ai 21 de setëmber 2022 él gnü festejé sön gran parchet internazional a New York i 30 agn dla Declaraziun dles Naziuns Unides söi dërc dles mendranzes; ala festa á tut pert ince le Presidënt dla Provinzia Arno Kompatscher. Mëmbri dles Naziuns Unides y rapresentanc de tröc Statesc á porté so contribut de idees y esperiënzes söl tema di dërc dles mendranzes tratan la pert de introduziun y dl debat geenral.

Fernand de Varennes, reladú spezial söles cuestiuns dles mendranzes pro le Consëi di dërc umans dles Naziuns Unides á baié te so salüt introdutif di problems a livel mondial, zitan n ejëmpl che desmostra desche na politica dles mendranzes é poscibla: "La soluziun dl stritoz te Südtirol, dan 30 agn, é n bun ejëmpl sciöche dui Statesc – la Talia y l’Austria – é stá bogn da desgropé tenjiuns y conflic a na manira pazifica tres agn de negoziac y n prozes de dialogh". "Le suzes dl'Autonomia dl Südtirol messass gní partí cun la comunité internazionala desco ejëmpl lominus. Ajache incö sunse dan a desfides nöies tres plü y plü respet a dan 30 agn" – á detlaré de Varennes, se referin ala instabilité y ales tenjiuns te döt le monn.

Le presidënt dl’Austria Alexander Van der Bellen á fat referimënt expressis verbis al Südtirol tla Talia y ala mendranza slovena tl’Austria: "Do na storia lungia y ria, é l’Autonomia de Südtirol aldedaincö n model de suzes por l’atuaziun di dërc dles mendranzes", á dit Van der Bellen recordan i progresc dala fin dla Pröma vera mondiala (1914–1918) al de da incö. La promoziun y la proteziun di dërc dles mendranzes porta pro ala stabilité politica y soziala di Statesc, dlungia al renforz dla amizizia y dla cooperaziun danter i popui y i Statesc. Mo al é ciamó tröp da fá, avertësc le peresidënt austriach: "I dërc dles mendranzes y les politiches dles mendranzes ne se röia mai y mëss gní tresfora svilupá inant y adatá ales condiziuns de vita y ai debojëgns atuai de vigni Paisc dl monn" – insciö Van der Bellen.