La Usc di Ladins

Canche i á aldí la noela, mëssi dí che i á alzé cotan les cëies y sun resté cun la bocia daverta. Le diretif dla SVP á dan otedé tut la dezijiun, cun na maioranza de passa dui terzi di presënc, da mëte a jí les tratatives de coaliziun por la Junta provinziala cun la Lega y Fratelli d’Italia (FdI). Chësc mësson lí dui iadi: la SVP – partí che se autodefinësc le partí de rapresentanza por todësc y ladins – ó mëte sö la Junta cun FdI, n partí che vëgn definí post–fascist y che á te sües raisc le pinsier de chi tëmps scürs. Chël fascism che á porté dantadöt te Südtirol tan de dolur y patimënt, chël fascism che á porvé »cun na invajiun« da nes talianisé, chël fascism che á sforzé i todësc de Südtirol da insegné so lingaz te scores ascognüdes, chël fascism che odô i Ladins sciöche macia grija da sferié demez, eliminé y talianisé da pe a ce. Al n’é gnanca ciamó passé 100 agn da chël tëmp nazionalistich cun proibiziuns, descri­minaziuns, violënzes y represciuns! Personal­mënter n’ái nia n pro­blem sce la politica südtiroleja vá n pü’ plü a man dërta. Man dërta ne n’ó nia dí por me automaticamënter falé. Da dí la verité arati le pinsier te man dërta y man ciampa daldöt despassé, gauja de ocajiuns spater­lades y de­spartiziuns costruides. Al é l’estre­mism che ne vá nia bun, no a man dërta y no a man ciampa – chësc ói sotrissé. Le contignü y le passé dl partí messass indere bëgn lascé jí sö na löm y stlinghiné les bronsines. Da n partí dala cira totalitara él da sté dainciará le plü che ara vá. Le tó ite y ti dé la benedisciun democratica te na provinzia cun mendranzes arati fatal. I oress ester ti ces dles porsones che á tut chësta dezijiun, dantadöt savëi ci moti­vaziuns che pó les avëi condütes a na te’ con­clujiun. Ci dijess mo i peri de Südtirol – chi che á combatü, á costruí y s’á assuié decá l’autonomia? I ne podun nia plü i damané. I pó ma speré y perié che i signurs y les signures dla politica provinziala ais bun imënt ci che ai se fej, y che süa dezijiun sides tomada por rajuns plü altes co ma val’ vantaje personal, economich o oportunistich. La Meloni á dit dan val’ agn che i südtirolesc che ne se sint nia talians dess s’un tabaché ia y fora tl’Austria. Mo la SVP á crëta che Meloni ais mudé süa direziun politica, che ara sides gnüda plü morjela y aciomada de chësc vers y che ara nes dëides cinamai ciafé zoruch les compe­tënzes dl’au­tonomia pordüdes y nen conzedes d’atres lapró. Mah... I arati che chësc pinsier ais da fá cun la mentalité de Südtirol da ester dagnora y a vigni moda le botun dl vënter de chësc monn, desmentian forsc ch’i sun ma 500 mile te n Stat cun 60 miliuns de abitanc, y che sce ara vëgn davëi a chëres, ne sarál dessigü nia chisc 500 mile che sará bogn da mudé ideologia y direziun. Cun chësc vare, á la SVP da me infora pordü n bel toch de credibilité.