Pasca y sües usanzes

Data

08 de auril 2021

Galaria retrac

Grandeza scritura

riduci dimensione font aumenta la dimensione del font

Social

FacebookTwitterGoogle Bookmarks
Nadé vëgn vigni ann festejé ai 25 de dezëmber, mo por Pasca se müda le de dla festa vigni ann. Dal conzil de Nicea dl 325 êl gnü fat fora inanter le Papa Salvester I. y le Imparadú Constantin I. che Pasca dê gní festejada la pröma domënia do la pröma löna colma d’aisciöda: Pasca é porchël vigni ann inanter i 22 de merz y i 25 d´auri.
Sce an pënsa a Pasca, i tomel atira ite nia ma ai mituns le lou da Pasca, deache chël dess porté adalerch i üs. La cherdënza che le lou da Pasca porta adalerch i üs, i intënj y i ascogn é plö secui vedla. Pasca é la plö gran festa di cristiagn, deache Gejú é rosserí. Porchël á Pasca da fá cun vita nöia y porchël é ince Pasca dagnora d’aisciöda - da na sajun che la natöra se descëda y mët man vita nöia. Le lou é da d’aisciöda adora da odëi sciöche al tira salc fora por chi pra; al müda ince le pëi aladô dla sajun y é n simbol dla renasciüda; al é en pü gnü le simbol de vita y ressoreziun; l’ü é simbol de fertilité y de vita nöia.
En Pasca porta les ëres n cëst plëgn de bun patüc da mangé te dlijia a signé; chësc vëgn spo mangé da marëna; n pü’ de ajet dess vignun mangé por nia incunté bisches, ince n ü signé alda vignun da desfraté; le paur o le fant sciurâ dandaia n ü signé sura tët de ciasa fora por che les frabiches gniss stravardades dal tarlí; olache l’ü tomâ, dêl gní ciavé ite. 
Ince aldedaincö ascogn umes i üs intënc te val’ post te o defora da ciasa; i mituns se conforta döt l’ann da podëi jí en Pasca a chiri les coes; laite ciafi incö scialdi üs da zuculada y val’ atra duciaria, deache i mituns ne n’é nia plö tan inressá sön i üs cöc sciöche dandaia; dailó sce ê pa ciafé üs intënc na sensaziun; na pert ne mangiâ pa cotanc, cis sce ai ne davagnâ da cufé piz y de cuf. La usanza da ascogne üs da Pasca é chi 300 agn vedla.
Incö é le lou da Pasca bindebó de marcé por les botëghes che ne arjigna de vigni sort, de dërc y de chi de plastica a corú, de pici y de gragn da zuculada; valch á de beles pitöres lassura. Les jones intenjô i üs cun erbes y de vigni sort de corusc; ares scriô lassura dic plajors por i ai dé al chestian.
Le jí a üs ê naota na usanza aspetada por i jogn; ai jô en Lönesc de Pasca dala chestiana a üs o da val’ atra jona che i plajô; conforma ala relaziun che le jonn â impara ciafâl ince n tan de üs: 6 üs dala chestiana y zënza ma dui; por les jones êl na onú, sce ares gnô lëdies di üs. I fioc y les fioces ciafâ dai toc o dales totes i üs da Pasca: te Mareo cina che ai é fora dla scora, te d’atri paisc él la usanza da i dé i üs ai fioc y ales fioces cina che ai se marida. 
Dandaia êl usanza che no ma i mituns, mo ince i gragn cufâ a davagn le Lönesc de Pasca sön plaza de dlijia y la domënia do che â inom Segra dai üs. Na pert n’â de bugn y ne mazâ ite valgügn ai atri che ai podô spo se saulé. Chësta usanza é gnüda jö cun le bëgnester; incö pó düc se vaghé üs ia por l’ann da cujiné, da i cöje te ega o da i cöje te smalz.

Lois Trebo