Ala festa de Santa Maria dal Ciüf, che vëgn festejada ai 15 d’agost, i dijon ince "La Gran Santa Maria", por la desfarenzié dala "Picia Santa Maria" che é ai 8 de setëmber y recorda le Nadé de Santa Maria. Dandaía ê ince la Picia Santa Maria na picia festa cun mëssa ciantada y prozesciun. Santa Maria dal Ciüf é öna dles plü beles festes ia por l’ann. La dlijia l’á ponüda ite amez isté, ara é cun i bi ciüfs tla plü bela florida, la gherlanda dles festes dl ann. La festa recorda che Maria, uma de Gejú Crist, é gnüda tuta sö a cil cun corp y anima ala fin de süa vita sön chësc monn.
Tradiziun y usanza cristiana él che les ëres patrones o nia patrones porta en la Gran Santa Maria le ciüf. La dlijia
benedësc dala mëssagrana les erbes; les patrones cherdô ala benedisciun che de te erbes portass fortüna a chi che les adora, che ares tigniss vigni mal dalunc dala jënt, dai armënc, dales ciases y dal ciampopré. Al vëgn tut n cëst dai üs bel sotrat fora cun peza. Tl funz dl cëst mëton n cogol de armanies por les iarines; fora d’urt gnôl tut da set cina nü sorts de erbes de medejina, da paisc a paisc desvalí; vigni erba á so significat, süa faziun. Dötes chëstes sorts de erbes y ciüfs gnô naota portá a benedí: nagoles, salieta, jenier, saina, sonsela, ciarí dai ciüfs, ciüfs de pre y de urt, ausënt, mantí de Santa Maria; masaronn destol la trica, mënta i da liberté al spirit, ampömes garantësc na bona dormida, jalvá cheriëia idees tleres, la ciandëra dá segurté, forza daite; benedí gnô ince lavendel, tim dá coraje y dorada, erba dal incherscimun é cuntra l’indragoné de jënt y armënt, erbes da lat é por la pel; na vantura de avëna, orde, leché y sé rovâ te dlijia a lascé benedí. Cun pomacian o ajies, cun ciüfs gnôl scrit suraía n inom de val’ sant. Te val’ paisc gnôl porté a benedí n smaz de bi ciüfs d’urt impede le cëst inforní.
Deplü sön la tradiziun nes cunta Lois Trebo t’La Usc di Ladins di 8 de agost