Articoli
Previjiuns dl tëmp
20 de jugn 2025
Storia y tradizions dla Perla dla Dolomites
Do che n fova stac ti ani passei ti Grijons, tl Friul y via n Fedom per mparé a cunëscer nosc ujins ladins, à la Union di Ladins de Gherdëina metù a jì chëst ann n pitl viac via n Ampëz
Ampëz cunescions dantaldut per l sport dai schi, per si biei crëps y si bon alpinisć, i Scoiatti, y coche la »Perla dla Dolomites« cunesciuda lonc y lerch. Ma dla jënt, si cultura y tradizions ne vëniel mei tan rujenà.
Coche acumpaniadëura ons abù l unëur de avëi cun nëus na pesona esperta coche Elsa Zardini, la presidënta dla Union di Ladins de Ampëz, che à sapù da nes cunté truepa cosses nteressantes.
Scumencià à nosta vijita de Ampëz pra la basilica dedicheda ai sanc Filip y ...
Ampëz cunescions dantaldut per l sport dai schi, per si biei crëps y si bon alpinisć, i Scoiatti, y coche la »Perla dla Dolomites« cunesciuda lonc y lerch. Ma dla jënt, si cultura y tradizions ne vëniel mei tan rujenà.
Coche acumpaniadëura ons abù l unëur de avëi cun nëus na pesona esperta coche Elsa Zardini, la presidënta dla Union di Ladins de Ampëz, che à sapù da nes cunté truepa cosses nteressantes.
Scumencià à nosta vijita de Ampëz pra la basilica dedicheda ai sanc Filip y ...
20 de jugn 2025
N di de bona ueia
N dumënia passeda iel stat la segra da Bula. Truepa jënt y n drë' bel tëmp
N dumënia ai 15 de juni iel stat la segra da Bula. Dala 9:00 fòvel la Santa Mëssa y da dedò mujiga y velch de bon da maië per duc y dutes.
Julia Lardschneider
L articul tla edizion atuela de La Usc di Ladins.
N dumënia ai 15 de juni iel stat la segra da Bula. Dala 9:00 fòvel la Santa Mëssa y da dedò mujiga y velch de bon da maië per duc y dutes.
Julia Lardschneider
L articul tla edizion atuela de La Usc di Ladins.
20 de jugn 2025
Co ti vester ala varroa
N juebia sëira dl’ena passeda iel stat n referat n con’ dla nfluenza dla varoa
Andreas Platzer, espert de eves a livel de provinzia, ie unit adalerch n juebia ai 12 de juni tla Cësa di Cungresc de Urtijëi per tenì n referat n con’ dla varroa. L à spiegà cie che n possa fé per la cumbater. Platzer à rujenà de truep prudoc che n possa tò ca per cumbater la varroa, ma à purtà dant dantaldut una na metoda. Per lecurdé mo n iede: la varroa ie n parassit che maza l’eves. N l cunësc bele da carant’ani incà tlo da nëus y l ie danz for inò vel’ cajo. Pra la sëira à Platzer spiegà ...
Andreas Platzer, espert de eves a livel de provinzia, ie unit adalerch n juebia ai 12 de juni tla Cësa di Cungresc de Urtijëi per tenì n referat n con’ dla varroa. L à spiegà cie che n possa fé per la cumbater. Platzer à rujenà de truep prudoc che n possa tò ca per cumbater la varroa, ma à purtà dant dantaldut una na metoda. Per lecurdé mo n iede: la varroa ie n parassit che maza l’eves. N l cunësc bele da carant’ani incà tlo da nëus y l ie danz for inò vel’ cajo. Pra la sëira à Platzer spiegà ...
20 de jugn 2025
L’uniun Teater La Ila á n comité y n presidënt nü
Chësta aisciöda á l’uniun Teater La Ila lité le comité y le presidënt nü. Deboriada cun Daniele Pizzinini unse tut l’ocajiun da ciaré derevers al svilup dl’uniun, che podará festejé tl 2026 i 60 agn d’ativité
Tla sentada di 29 de merz á l’uniun Teater La Ila tut comié dal presi dënt Daniele Pizzinini, che é sté a ce dl’uniun por i ultims 19 agn, por passé defata ala lîta dl presidënt nü. Alessandro Bonfanti á ciafé la crëta di mëmbri dl’uniun y á pié do l’inciaria da presidënt. »I sun contënt da avëi surantut l’inciaria y i nes audun che l’uniun pois jí bun inant ince tl dagní; che tröc ais inant vëia da fá teater, scebëgn che fá teater é lié a impëgn. Mo sciöche an sá, pón impó, ince dlungia ...
Tla sentada di 29 de merz á l’uniun Teater La Ila tut comié dal presi dënt Daniele Pizzinini, che é sté a ce dl’uniun por i ultims 19 agn, por passé defata ala lîta dl presidënt nü. Alessandro Bonfanti á ciafé la crëta di mëmbri dl’uniun y á pié do l’inciaria da presidënt. »I sun contënt da avëi surantut l’inciaria y i nes audun che l’uniun pois jí bun inant ince tl dagní; che tröc ais inant vëia da fá teater, scebëgn che fá teater é lié a impëgn. Mo sciöche an sá, pón impó, ince dlungia ...
20 de jugn 2025
Na nuova gabinovia da 10 posć sun Col de Cuch per l’inviern
Portada aumentada a 3.400 p/h per tò via le code davomesdì del viers de la Val de Fascia
Nuof investiment ntel comprensor da schi Reba – Marmolada per milioré la cualité del servisc de trasport dei lifc e fè sparì le code. Davò la segiovia da 6 posć »Antercrëp« sun Padon, fata su l’isté passada nte la luoga de la vegla da doi dal grop »Funivie Arabba«, sto ann toca a la sozieté »Pordoi« che l’a metù n cantier la realizazion de la nuova gabinovia da 10 posć »Lezuo«, che jiarà nte la luoga de la vegla segiovia da cater posć che porta sun Col de Cuch. (LS)
De plu tla edizion ...
Nuof investiment ntel comprensor da schi Reba – Marmolada per milioré la cualité del servisc de trasport dei lifc e fè sparì le code. Davò la segiovia da 6 posć »Antercrëp« sun Padon, fata su l’isté passada nte la luoga de la vegla da doi dal grop »Funivie Arabba«, sto ann toca a la sozieté »Pordoi« che l’a metù n cantier la realizazion de la nuova gabinovia da 10 posć »Lezuo«, che jiarà nte la luoga de la vegla segiovia da cater posć che porta sun Col de Cuch. (LS)
De plu tla edizion ...
20 de jugn 2025
Gran müda de direturs tla Val Badia
Cun chësc altonn sarál de gran mudaziuns te deplü direziuns de scora tla Val Badia
Cun le mëteman dl ann de scora 2025/26 gnarál a s’al dé mudaziuns importantes te deplü direziuns scolastiches dla Val Badia. La direturia dles Scores altes da La Ila Elena Pellegrini lascia la direziun y passa ala Direziun provinziala Scolines y Scores ladines, olache ara sará referënta por l’inclujiun. So post gnará surantut da Monika Senoner, che é atualmënter pröma colaboradëssa dla direziun raionala de Urtijëi, olache ara insëgna ladin. Tla direziun raionala de Badia él la direturia Claudia ...
Cun le mëteman dl ann de scora 2025/26 gnarál a s’al dé mudaziuns importantes te deplü direziuns scolastiches dla Val Badia. La direturia dles Scores altes da La Ila Elena Pellegrini lascia la direziun y passa ala Direziun provinziala Scolines y Scores ladines, olache ara sará referënta por l’inclujiun. So post gnará surantut da Monika Senoner, che é atualmënter pröma colaboradëssa dla direziun raionala de Urtijëi, olache ara insëgna ladin. Tla direziun raionala de Badia él la direturia Claudia ...
20 de jugn 2025
Le lingaz dla vera
Comentar de pruma
I sinti n cer fistide, da odëi che tl monn s’impëiel n füch indôlater. Dal 2022 incá unse la vera tl’Ucraina, cun cënc de milesc de morc da intrames les perts. D’otober dl 2023 él rot fora na vera danter Israel y i Hamas palestinesc, do che chisc â te n atentat copé jö chi 1.400 zivilisć tratan n festival. Da chël de incá vá inant i bombardamënc, che á desdrüt la strisciora de Gaza, cun passa 50 mile morc, crudeltés y tragedies umanitares che se consumëia de por de y che scraia ...
I sinti n cer fistide, da odëi che tl monn s’impëiel n füch indôlater. Dal 2022 incá unse la vera tl’Ucraina, cun cënc de milesc de morc da intrames les perts. D’otober dl 2023 él rot fora na vera danter Israel y i Hamas palestinesc, do che chisc â te n atentat copé jö chi 1.400 zivilisć tratan n festival. Da chël de incá vá inant i bombardamënc, che á desdrüt la strisciora de Gaza, cun passa 50 mile morc, crudeltés y tragedies umanitares che se consumëia de por de y che scraia ...
20 de jugn 2025
Nutizies dal Aiut Alpin Dolomites
L’ena passeda, n merdi ai 10 de juni, ie l Aiut Alpin Doloites unì cherdà a Pruca ulache n pop ova na gran prëscia de unì al mond y nscila àn menà si oma riesc tl spedel cun l joler. Chësc ie suzedù do la cater domesdì, dala sies fòvel inò da muever per la proscima emergënza: na jëuna da tlo ova scialdi mel per gauja de coliches.
Do che la ie unida meneda adalerch cun la ambulanza, l’à l dutor vijiteda y dopro l’àn meneda tl spedel de Persenon cun la ambulanza. Puech do pona inò ...
Do che la ie unida meneda adalerch cun la ambulanza, l’à l dutor vijiteda y dopro l’àn meneda tl spedel de Persenon cun la ambulanza. Puech do pona inò ...
20 de jugn 2025
N valgönes domandes a Alex Canins, jonn de Badia che laora a Kaltern
Dancà y da na pert
Bun de Alex, poste te presenté en cört ales leturies y ai leturs?
Iö sun Alex Canins de Badia y i á 30 agn. Plü o manco dan da n mëis ái metü man la sajun da d’isté pro le lech a St. Josef am See. Al é la pröma sajun y la pröma esperiënza de laur che i fej te chësta localité.
Ciünes é pa stades les prömes impresciuns?
Les prömes impresciuns é stades bones. Tl team de laur sunsi gnü tut sö dër bun y i á ince atira imparé ite mi laurs y sciöche chisc é da fá. Ales temperatöres ái bëgn messü me ...
Bun de Alex, poste te presenté en cört ales leturies y ai leturs?
Iö sun Alex Canins de Badia y i á 30 agn. Plü o manco dan da n mëis ái metü man la sajun da d’isté pro le lech a St. Josef am See. Al é la pröma sajun y la pröma esperiënza de laur che i fej te chësta localité.
Ciünes é pa stades les prömes impresciuns?
Les prömes impresciuns é stades bones. Tl team de laur sunsi gnü tut sö dër bun y i á ince atira imparé ite mi laurs y sciöche chisc é da fá. Ales temperatöres ái bëgn messü me ...
20 de jugn 2025
Önesc proiec por le zënter scolastich da La Ila
En jöbia ai 5 de jügn él gnü tigní a La Ila la presentaziun ofiziala di önesc proiec che á tut pert y dl proiet che á davagné le concurs de proietaziun invié ia dal Comun de Badia por la realisaziun dl zënter scolastich
Le concurs ê basé sön n conzet pedagogich tler, definí tres n prozes partezipatif che á tut ite dirigënc de scora, insegnanc, studënc y families, cun l’acompagnamënt profescional dla professuria Beate Weyland, esperta de pedagogia y dles lercs por l’educaziun, y dl architët Luca Canali, referënt tecnich.
L’iniziativa é le resultat dla bona colauraziun danter le Comun de Badia sciöche portadú dl proiet y la Provinzia Autonoma de Balsan, che á la competënza por les scores altes y les scores de ...
Le concurs ê basé sön n conzet pedagogich tler, definí tres n prozes partezipatif che á tut ite dirigënc de scora, insegnanc, studënc y families, cun l’acompagnamënt profescional dla professuria Beate Weyland, esperta de pedagogia y dles lercs por l’educaziun, y dl architët Luca Canali, referënt tecnich.
L’iniziativa é le resultat dla bona colauraziun danter le Comun de Badia sciöche portadú dl proiet y la Provinzia Autonoma de Balsan, che á la competënza por les scores altes y les scores de ...
19 de jugn 2025
Mendranzes en musega te Fascia
Dal nef CD de la band fascèna Popcorner ai gropes che rua da Fascia e Gherdëina, ma ence da la Catalunya, dal Friul, da la Sardegna e dal Südtirol per tor pèrt al Panorama Music per endrez de la sociazion La Grenz.
Musega eco-compatibola e paesajes dolomitics, ma ence atenzion ai lengac de mendranza, con gropes che rua da la Ladinia, da la Catalunya, da la Sardegna, dal Friul e dal Südtirol. Con chest spirit pea via l Val de Fascia Panorama Music vardan amò de più a la calità e a la proponetes artistiches.
La rassegna, ruèda a la edizion numer 10, la é metuda a jir da la sociazion de cultura e musega La Grenz con la direzion artistica del baterist moenat de nonzech Enrico Tommasini e la perveit 18 ...
Musega eco-compatibola e paesajes dolomitics, ma ence atenzion ai lengac de mendranza, con gropes che rua da la Ladinia, da la Catalunya, da la Sardegna, dal Friul e dal Südtirol. Con chest spirit pea via l Val de Fascia Panorama Music vardan amò de più a la calità e a la proponetes artistiches.
La rassegna, ruèda a la edizion numer 10, la é metuda a jir da la sociazion de cultura e musega La Grenz con la direzion artistica del baterist moenat de nonzech Enrico Tommasini e la perveit 18 ...
19 de jugn 2025
Volontariat ladin ezelent
Les assoziazions Nëus Jëuni Gherdëina, Sorvij ai Jogn dla Val Badia y Inout de Fascia é vegnudes premiedes anter les mioures dla Euregio per si projec y ativités.
Tla bela sala Depero dl Palaz dla Provinzia de Trent é vegnù sourandé en juebia ai 12 de jugn i atestac de merit dl »Glanzleistung - Prestazione d'eccellenza per il volontariato giovanile«. Chest pest vegn metù a jì vigni an da les Provinzies autonomes de Trent y de Bulsan y dal Land Tirol per premié i joegn che se à dé ju con ejic ezelenc tl volontariat y al à l obietif de valorisé l impegn tla comunanza ti raions dl’Euregio.
L pest é vegnù sourandé chest an a 20 ic y eles sot i 35 agn y a 5 ...
Tla bela sala Depero dl Palaz dla Provinzia de Trent é vegnù sourandé en juebia ai 12 de jugn i atestac de merit dl »Glanzleistung - Prestazione d'eccellenza per il volontariato giovanile«. Chest pest vegn metù a jì vigni an da les Provinzies autonomes de Trent y de Bulsan y dal Land Tirol per premié i joegn che se à dé ju con ejic ezelenc tl volontariat y al à l obietif de valorisé l impegn tla comunanza ti raions dl’Euregio.
L pest é vegnù sourandé chest an a 20 ic y eles sot i 35 agn y a 5 ...
19 de jugn 2025
La Val: gran interes por le frabiché "a prisc lié"
Incër 100 porsones é rovades a La Val por na sëra d’informaziun sön chësta poscibilité nöia da rové pro n’abitaziun de proprieté. Y l’ombolt Felix Nagler á bele podü presenté n terac olache al podess garaté le pröm proiet
I cosć dl frabiché é y resta na tematica dër atuala te Südtirol y cis ince te nüsc paisc ladins. Cun l’atrativité, le boom turistich y nia inultima la speculaziun, é i prisc di terac rová ales stëres. Le frabiché alisiré é deventé döt ater co lisier y de nosta jënt cun n laur "normal" á apëna plü le mö’ da rové pro süa abitaziun de proprieté. Öna dles conseguënzes: jënt ladina mëss zessé da nosta valada por jí a d’abité e posć olache i prisc é "ciamó da sciafié": i comuns da Laiun defora da ...
I cosć dl frabiché é y resta na tematica dër atuala te Südtirol y cis ince te nüsc paisc ladins. Cun l’atrativité, le boom turistich y nia inultima la speculaziun, é i prisc di terac rová ales stëres. Le frabiché alisiré é deventé döt ater co lisier y de nosta jënt cun n laur "normal" á apëna plü le mö’ da rové pro süa abitaziun de proprieté. Öna dles conseguënzes: jënt ladina mëss zessé da nosta valada por jí a d’abité e posć olache i prisc é "ciamó da sciafié": i comuns da Laiun defora da ...
19 de jugn 2025
Na aministrazion più vejina a la persones
Tel Consei de Comun de Sèn Jan, apede a nomines e lurieres publics, l é stat rejonà de l’emportanza di ruoi istituzionèi e de l’atenzion a la cultura, al sozièl, a la comunicazion e al raport coi sentadins.
L é stat Cesare Bernard l prum protagonist del Consei de Comun chiamà ite a Sèn Jan ai 12 de jugn. Bernard l era stat lità president de chest organism tel Consei passà, e aldò de l'esperienza jà concostèda tel mandat da dant, e amò dant desche president del Consei General, apede a chela de ensegnant, l à avert la scontrèda con n intervent per meter en consaputa duc i conseieres de colugn che l é i deric e i doeres de vigni component e colunes la prerogatives de n Consei, che l president te sia ...
L é stat Cesare Bernard l prum protagonist del Consei de Comun chiamà ite a Sèn Jan ai 12 de jugn. Bernard l era stat lità president de chest organism tel Consei passà, e aldò de l'esperienza jà concostèda tel mandat da dant, e amò dant desche president del Consei General, apede a chela de ensegnant, l à avert la scontrèda con n intervent per meter en consaputa duc i conseieres de colugn che l é i deric e i doeres de vigni component e colunes la prerogatives de n Consei, che l president te sia ...
19 de jugn 2025
N iede cun d’autri ujins
»Viva la vida«: l cunzert di Helios de Urtijëi cun l cor dl'ëiles Lady Voices de Funes ie stat velch de nuef y na ndesfida per tramedoi grupes
Perdrët iel mé la mont de Resciesa danterite, ma n se vëija y n se anconta dinrer danter chëi de Gherdëina y chëi de Funes. Nscila ie i doi cunzerc, che la grupa de Urtijëi Helios à fat cun l cor Lady Voices de Funes n sada ai 7 y n dumënia ai 8 de juni, stac velch de nuef y na ucajion per se ancunté danter ujins.
Elisabeth Kostner
L articul va inant tla edizion nueva de La Usc di Ladins de duman vënderdi ai 20 de juni.
Perdrët iel mé la mont de Resciesa danterite, ma n se vëija y n se anconta dinrer danter chëi de Gherdëina y chëi de Funes. Nscila ie i doi cunzerc, che la grupa de Urtijëi Helios à fat cun l cor Lady Voices de Funes n sada ai 7 y n dumënia ai 8 de juni, stac velch de nuef y na ucajion per se ancunté danter ujins.
Elisabeth Kostner
L articul va inant tla edizion nueva de La Usc di Ladins de duman vënderdi ai 20 de juni.
19 de jugn 2025
Plu lerch per la curtina
A Urtijëi àn scumencià l'ena passeda cun i lëures per ngrandì la curtina
Dan passa vint ani, tl 2002, iel per l ultim iede unì ngrandì la curtina de Urtijëi. Śën fòvel inò ëura de fé velch, davia che aldò dla previjions ie la curtina bele te cin’ ani massa pitla. L’ena passeda àn perchël scumencià cun i lëures per la fé majera: de ndut junteràn na spersa de 970 m², ulache l sarà lerch per plu o manco 74 fòsses singules y 35 fòsses de familia.
Elisabeth Kostner
L articul va inant tla edizion nueva de La Usc di Ladins de duman vënderdi ai 20 de juni.
Dan passa vint ani, tl 2002, iel per l ultim iede unì ngrandì la curtina de Urtijëi. Śën fòvel inò ëura de fé velch, davia che aldò dla previjions ie la curtina bele te cin’ ani massa pitla. L’ena passeda àn perchël scumencià cun i lëures per la fé majera: de ndut junteràn na spersa de 970 m², ulache l sarà lerch per plu o manco 74 fòsses singules y 35 fòsses de familia.
Elisabeth Kostner
L articul va inant tla edizion nueva de La Usc di Ladins de duman vënderdi ai 20 de juni.
19 de jugn 2025
I jovegn socoridous fodomi s’a fat valei ale gare de prum aiut
Bela esperienza per l grop jovegn de la Crousc Bláncia a la manifestazion n Val d’Ultimo
Ogni doi agn la Crousc Bláncia de Bolsán la mët a ji na gara de prum aiut ntra duc i grop jovegn de le sezion de Südtirol con Cortina e Fodom. Sto ann la manifestazion l’é stada ospitada ntel paisc de San Pacrazio, n Val d’Ultimo, n sabeda ai 7 de jugn. (LS)
De plu tla edizion stampeda de La Usc di Ladins o sun l e-paper a paiament www.lausc.it/e-paper
Ogni doi agn la Crousc Bláncia de Bolsán la mët a ji na gara de prum aiut ntra duc i grop jovegn de le sezion de Südtirol con Cortina e Fodom. Sto ann la manifestazion l’é stada ospitada ntel paisc de San Pacrazio, n Val d’Ultimo, n sabeda ai 7 de jugn. (LS)
De plu tla edizion stampeda de La Usc di Ladins o sun l e-paper a paiament www.lausc.it/e-paper
19 de jugn 2025
Netijia del teritorio e manutenzion dei terioi. Lezuo (Aft): »Ogniun a da fè sua pert«
L Comun no n a oure, la burocrazia la frena, i volontari no tres i da la disponibilité e i operadous turistizi mët i ponc su le i. Nte dut chëst a nen remëte l é l teritorio
L’isté l’é oramei ale porte e con chësta se riprejenta problemi e cuestion deventei oramei cronizi. Descorón de la netijia del teritorio e de chëla che l’é l’atrativa de la stagion per la mont: l jì a pé su per ste mont. Davò Vaia l é sté fat trop, grazie souradut al volontariat, per tourné a giourì i terioi. Ma, siebelo chi de competenza del Cai che chi autri, i a debujen de na manutenzion ann per ann. E valgugn ence de intervenc plù consistenc acioche i siebe da podei passé n segurëzza. (LS)
...
L’isté l’é oramei ale porte e con chësta se riprejenta problemi e cuestion deventei oramei cronizi. Descorón de la netijia del teritorio e de chëla che l’é l’atrativa de la stagion per la mont: l jì a pé su per ste mont. Davò Vaia l é sté fat trop, grazie souradut al volontariat, per tourné a giourì i terioi. Ma, siebelo chi de competenza del Cai che chi autri, i a debujen de na manutenzion ann per ann. E valgugn ence de intervenc plù consistenc acioche i siebe da podei passé n segurëzza. (LS)
...
18 de jugn 2025
»L aea troà na vita maraveousa: empiantèr peces«
Chest meis te sia rubrica »Da la coroneles al cher« Daniele Verra ne met dant n liber de Jean Giono, »L’homme qui plantait des arbres« vegnù fora te la Tèlia del 1958 col titol »L’uomo che piantava gli alberi«.
Enceben che sie n test finzion, che a mi me pièsc lejer te na chief alegorica, »L’uomo che piantava gli alberi« l é stat per lonch temp cherdù reèl per so stel mesurà, schèji documentaristich. Te na cincantina de piates Giono l met ensema na parabola leterèra che la é tel medemo temp ecologica, filosofica e fonamenter umana.
N liber che merita na letura che passa svelta, ma sobito no la se n va, restan al lonch ti pensieres e fosc ence mingol tel cher.
Se pel lejer dut su La Usc nr 22 dai ...
Enceben che sie n test finzion, che a mi me pièsc lejer te na chief alegorica, »L’uomo che piantava gli alberi« l é stat per lonch temp cherdù reèl per so stel mesurà, schèji documentaristich. Te na cincantina de piates Giono l met ensema na parabola leterèra che la é tel medemo temp ecologica, filosofica e fonamenter umana.
N liber che merita na letura che passa svelta, ma sobito no la se n va, restan al lonch ti pensieres e fosc ence mingol tel cher.
Se pel lejer dut su La Usc nr 22 dai ...
